Tuesday, May 26, 2015

Danje yo nan indiferans

Yon Forward Way pou Ayiti

Toupatou nan listwa, lidè yo atravè mond la te rive sove diskou popilasyon respektif yo bay yon fason pou pi devan. Nan moman ki gen kriz, li se, souvan, "mo," reflechi byen fabrike ak pwisan delivre nan jis fason an dwa nan moman sa a dwa ki te deplase moun yo kwè, yo aji, espere ak yo patisipe nan mach la nan direksyon pou yon pi plis lapè ak jis nan lemonn. Petèt plis kritik pase mo a ekri, mesaj yo oral nan ran segondè souvan gen ladan panse ki pi enpòtan nan tou pre pale lòd pafè pou avanse pou pi koute yo pou yo ale nan gravite a nan moman sa a respektif istorik adrese.

Mo sa yo se Ekstrè trase soti nan yon liv ki gen tit Diskou ki chanje (Editions yo kèrkus Ltd, 2010) Mondyal.

Se tèks (pp la. 202-206)) libreman modifye ak adapte pou aplike pou dirèkteman nan Ayiti ak pèp li. Li te prezante sou, 12 avril 1999, pa Elie Wiesel (Pri Nobèl Lapè, 1987) nan yon diskou prezante nan US Mezon Blanch lan kòm yon pati nan seri a Millennium. [Referans Wiesel te fè nan Olokòs ak te repons nan mond lan nan li te ranplase ak referans nan Ayiti a ak pèp ayisyen an.

Danje yo nan indiferans

Rebò a 21yèm syèk jije, ak jije grav, nan tou de tèm moral ak metafizik. Echèk fè fas ak goulag la brutal nan povrete nan mete tankou Ayiti ap jete yon lonbraj nwa sou limanite. Se konsa, anpil trajedi; anpil indiféran.

Indiferans vle di 'pa gen okenn diferans' nan ki yon eta etranj yo ak anòmal nan ki liy ki bwouye ant limyè ak fènwa, lè solèy kouche ak douvanjou, krim ak pinisyon, kriyote ak konpasyon, byen ak mal. Èske yon sèl pètèt wè 'indiféran' kòm yon vèti kòm mond lan bò kote nou eksperyans perturbation atros akòz inegalite richès?

Indiferans ka-tante plis pase sa, séduire. Li se tèlman pi fasil fè yon gade lwen viktim yo. Li se tèlman pi fasil pou fè pou evite sa yo enteripsyon grosye nan travay nou an, rèv nou ak espere ke nou yo. Li se, apre tout, gòch ak anbarasman ki patisipe nan doulè lòt pèp 'ak dezespwa. Men, pou moun nan ki moun ki se endiferan, vwazen l 'oswa li yo se nan pa gen okenn konsekans. Epi, Se poutèt sa, lavi yo se san sans. Kè sere kache oswa menm vizib yo se nan pa gen okenn enterè yo. Indiferans diminye lòt la nan yon distraksyon.

Gen kèk Ayisyen vlope nan chire kouvèti, chita oswa dòmi sou tè a, fikse vacantly nan espas, inyorans nan ki moun ki oswa kote yo ye-etranje nan anviwonnman yo. Yo santi yo pa gen okenn ankò doulè, grangou, swaf dlo. Yo gen krentif pou pa gen anyen. Yo santi yo pa gen anyen. Yo yo mouri epi yo pa konnen li ankò, tankou yon vye granmoun gason kouche sou deathbed l 'ki moun ki ka sèlman deplase bouch li kòm li observes kò l' li pap resevwa l 'minit pa minit.

Pou yo kapab abandone pa limanite se pa final la. Pou yo kapab abandone pa Bondye se pi mal pase yo dwe pini pa li. Pi bon yon Bondye enjis pase yon yon sèl endiferan. Pou yo kapab inyore pa Bondye se yon pinisyon di ankò pase yo dwe yon viktim nan kòlè li a.

Pou yo kapab endiferan nan soufrans se sa ki fè moun nan ke yo te pèn. Indiferans se pi danjere pase kòlè ak rayi. Kòlè kapab, nan fwa, dwe kreyatif. Youn ekri yon gwo gade powèm, yon gwo senfoni. Youn fè yon bagay espesyal pou dedomajman pou la nan limanite paske se yon sèl fache sou enjistis la ke youn temwen. Men, indiféran se pa janm kreyatif.

Menm rayi nan fwa ka provoke yon repons. Ou goumen li. Ou denonse li. Ou dezame li.

Indiferans provok okenn repons. Indiferans se pa yon repons. Indiferans se pa yon kòmansman; li se yon fen. Indiferans se toujou zanmi an nan lènmi an, nan ka a nan Ayiti, nan povrete. Indiferans benefis povrete-pa janm viktim povrete a, ki gen doulè sa a gwo pouvwa yo lè yo santi yo bliye. Prizonye a nan povrete, timoun grangou yo, ki san kay-pa yo pou yo reponn konba yo, yo pa soulaje solitid yo lè yo ofri yo yon etensèl nan espwa, se la yo te depòte yo soti nan memwa moun. Ak nan refize limanite yo, nou trayi pwòp nou yo. Indiferans, lè sa a, se pa sèlman yon peche; li se yon pinisyon.

Rès la nan mond lan pa dwe konnen ki sa k ap pase nan Ayiti. Yo dwe pa gen okenn konesans nan frajilite a kreye pa povrete a. Si yo konnen, siman mond lan pral avanse pou pi syèl la ak latè entèvni. Mond lan ap pale soti ak gwo outraj ak kondanasyon. Men, ... mond lan konnen. Men mond lan se de pli zan pli endiferan nan Ayiti.

Gen dépressions, istwa yo atros nan twò chaje bato plen nan refijye ayisyen ki apwoche Shores yo nan Etazini. Moun sa yo ki bagay yo te voye tounen nan mizè an Ayiti. Prezidan Clinton, Bush ak Obama se gason yo ye bon ak kè. Poukisa nou pa t 'yo pèmèt refijye yo nan debake? Yon ti kantite moun-nan Amerik, gwo peyi a, demokrasi a pi gran, ki pi jenere la nan tout nasyon nouvo nan istwa modèn. Kisa ki te pase? Li enposib yo konprann indiféran a, nan nivo ki pi wo, nan soufrans lan nan viktim sa yo.

Men, gen èt imen ki moun ki yo sansib nan trajedi an Ayiti. Poukisa yo se konsa kèk? Poukisa gen tankou yon gwo efò yo fè lajan nan nan Ayiti pa kreye menm plis pwofi pou deja rich konpayi etranje.

Ki sa ki sou timoun ayisyen yo? Nou wè yo men raman jou sa yo nan televizyon, nou li sou yo nan papye a, epi nou fè sa avèk yon kè brize. Sò yo se toujou pi trajik nan inevitableman. Lè salè povrete lagè, timoun peri. Nou wè figi yo, je yo. nou tande pledwaye yo? nou santi doulè yo, agoni yo? Chak yon minit nan yo mouri nan kolera, vyolans, grangou. Anpil nan yo te kapab sove.


Limanite ap mache nan 21yèm syèk la te pote pa pè pwofon ak espwa ekstraòdinè.

No comments:

Post a Comment