Mwen trè rekòmande l ap gade fim nan dokimantè 2003, Agwonòm a, Jonathan Demme ki te kreye pa. Li se yon fim sou lavi lòt Jean Dominique, fondatè a Radyo Ayiti. Apre diskisyon an, ki baze sou fim nan, bay insight anpil valè nan listwa, kilti tradisyon an, ak attitude nan nasyon ayisyen an jan sa dekri nan Jean Dominique.
Pou lontan, ÈSKE Ayiti te soufri sa boulvèsman enkwayab soti nan anndan kou deyò. Li se patriyòt Tankou Dominique ki pèmèt etranje tankou sa yo ki enplike nan Wood pou Ayiti a konprann ki jan remakab li se k le nasyon zile ki te sove. Radyo Ayiti Evantyèlman Ki Cam yo pataje nouvèl lokal ak entènasyonal ak moun ki nan Kreyol ayisyen Sa san itilize mizik tèm, "Nou te bite, tonbe bi Nou gen pa!" Nan mitan boulvès yo ak gouvènman an dirije teworis, Jean Dominick (JD) raple konpatriyòt li yo: "Ou pa ka touye sa a verite a touye Ou pa ka jistis!!"
Èske ou te konnen k le Etazini Ayiti dwa moun nan migran soti nan 1915 - 1934? Franse a te bat yo yon rebelyon esklav nan 1804. 18 me se Jou Flag Ayiti a ak jou sa a, JD pasyone te fè Sitwayen kanmarad li yo, "Ou se ayisyen! Ou pa franse! Ou pa Britanik! Ou se PA Ameriken! OU SE AYISYEN!" Mo sa yo se pouvwa ase nan tèt yo, objektif Lè ou gade epi koute tèz la JD pale, li vin klè ke se li ki kè a ayisyen ak nanm.
Anplis de fondatè Radyo Ayiti, JD alzo dirije premye fim ayisyen an, "Men, mwen menm Beautiful" ak te Travay nan devlopman ekonomik ayisyen nan fim ap fè l 'wè kòm yon Ki machin yo fè deklarasyon politik. Li mande ekriven ayisyen ki ekri sou lavi yo nan pèp ayisyen. JD nan "Cinema Club" te entèdi pa gouvènman Ayiti a, men "pous pa pous" JD Kreyol prezante yo pwogramasyon radyo l 'yo. Li pale nan lang Kreyol kòm pa sèlman yon objektif yon lang nan siy. Li te santi l sibtil mesaj politik nan odyans l 'via Kreyol. Nasyon yo te kòmanse aprann de trajedi a ak laterè plaguing nasyon an ak moun yo te kòmanse kwè Yo te gen yon vwa ki ta ka pale sou Moun sa yo ki reyalite pa bezwen pè. Radyo Ayiti te tèm ane kont "YO". Pa yo, li te refere a milisyen an visye ak move Divalye rele "makout".
Ayisyen te sipoze pale franse ak adorasyon kòm katolik epi yo pa pale kreyòl ak Vodou pratik. Vodou te panse a pa gouvènman an kòm dyab la Paske Vodou se relijyon ki te nan pòv lajan an.
Radyo Ayiti te pou fowòm mosyon mosyon sou ide li yo. Sa ki te trè enpòtan nan nouvèl etranje te difize nan Kreyol e li te sa ki nan lide pòv la louvri nan mond lan deyò. Tout moun nan sa a te trè riske pou JD ak Radyo Ayiti.
Prezidan ameriken Jimmy Carter te pote espwa an Ayiti paske li te konsakre nan pwoblèm dwa moun. Radyo Ayiti pwofite de sa. JD te di, "Chak maten, ou gen pran sant lènmi an nan kè a nan peyi a. Deep Yon bagay te sou flè."
"Soti nan St Marc sote Dlo, ta makout montre leve, li pran mwatye nan manje a nan men pèp la." Moun yo nan Latibonit te pran manchèt yo soti kolè t'ap rele byen fò, "Sa a ase!" Yo te nan radyo a nan mitan lannwit ak tout pèp la tranpe moute Radyo Ayiti. "Tout moun nan nouvèl la nan mond lan te sou Radyo Ayiti." Gouvènman Ayiti a byento mande pou tout piblisite rale piblisite koupe nan Radyo Ayiti.
Carter te Koumanse pèdi tè ak ansanm ak chanjman ki lit pou dwa moun an Ayiti pèdi tè. "Lè Reagan Cam nan, li te nan fen sezon prentan ayisyen an." Yon ti tan efikas Reagan te eli, Cam nan Polis ayisyen kap chèche JD. Radyo Ayiti te disparèt moun. Tout moun nan ekipman an te detwi. Pandan ke atak la sou estasyon an te ale sou, difizyon Radyo Ayiti a kontinye. Odyans lan tande tout lòt peyi sou Ayiti te kapab tande son an nan yon zegwi sa yo ki te kole nan yon dosye-ik .... t .... t .... T-tik tik-. Radyo jounalis Ayiti yo te pran nan prizon yo epi tòtire. Yo te Lapolis a te bay lòd tire sou objektif devan je JD li te frape nou sove al kache nan Venezyela. Princes Port la yo te kenbe tout nan kat yo. Te fenmèl konpayon JD a depòte. Koup la te viv nan NYC pou 6 mwa. Yo pèdi tout bagay, te gen sèlman youn ak lòt. Yo te marye sou 28 jiyè 1983.
Pandan peryòd sa a, Dè milye de Ayisyen kouri met deyò Ayiti ap twò chaje bato yo sove opresyon gouvènman an. Anpil nan kannòt yo chavire, ta pral nwaye Refijye Anpil.
Yon prèt yo te rele Aristide an Ayiti sifas yo.
No comments:
Post a Comment